İran'da 'Kanlı Cuma' Endişesi!

İran'da rejim karşıtı gösteriler üçüncü ayına girerken, 16 Kasım gecesi protestocularla güvenlik güçleri arasındaki çatışmalar şiddetlendi ve kimliği belirsiz motosikletli kişilerin açtığı ateşte çok sayıda kişi hayatını kaybetti. Gösteri ve çatışmaların şiddetlenmesi, 30 Eylül'de Sistan ve Belucistan Eyaleti'nde yaklaşık 100 kişinin öldüğü cuma namazı sonrası gösteriyi akıllara getirdi.

Şii Müslüman hakimiyetindeki İran genelinin aksine Sünni olan Beluçlar, olayı "Kanlı Cuma" diye tanımlıyor.

Ülkenin güneybatısındaki Huzistan Eyaleti'ne bağlı İze kentinde düzenlenen silahlı saldırıda en az 7 kişi öldü. İran devlet televizyonuna konuşan Ahvaz Cundişapur Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektör Yardımcısı Habib Heyber, göstericilerin ve güvenlik güçlerinin üzerine ateş açıldığını söyledi. 

Yas ilan edilen eyaletin başsavcısı Ali Dehkani, saldırıyla ilgili üç kişinin gözaltına alındığını açıkladı.

Hem İran devlet medyasının haberlerinde hem de muhalif sosyal medya hesaplarında, saldırıyı motosikletli 2 kişinin düzenlediği aktarıldı.

Resmi ajans IRNA, İsfahan'da da motosikletli saldırganların rejim yanlısı Besic milislerinin binasına açtığı ateşte iki kişinin öldüğünü duyurdu. Ajans ayrıca, Kürdistan Eyaleti'ndeki Bukan ve Batı Azerbaycan Eyaleti'deki Kamyaran'da da birer İslam Devrimi Muhafızları üyesinin öldürüldüğünü, Fars Eyaleti'nin başkenti Şiraz'da bir Besic milisinin molotofkokteyli isabet etmesi sonucu hayatını kaybettiğini belirtti.

İran İslam Cumhuriyeti yetkilileri, saldırıların dış destekli "teröristler" tarafından yapıldığını iddia ediyor. Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Twitter hesabında şöyle dedi: 

İran'da iç savaş, yıkım ve parçalama planları yapan güvenlik servisleri, sahte İsrail rejimi ve bazı Batılı siyasetçiler, İran'ın Libya ve Sudan olmadığını bilmelidirler

Londra merkezli haber kuruluşu Iran International, sivil kıyafetli güvenlik güçlerinin de gösterilere müdahale ederken motosiklet kullandığına dikkat çekti.

Akademisyen ve gazeteci Savash Porgham, Twitter hesabında gösterilerdeki şiddet dozunun zirveye çıktığına dikkat çekti:

İran'da bu gece çok şiddetli çatışmalar yaşanıyor ve eylemlerin iki aylık süresinde en ağır gecelerden birinin yaşandığını söyleyebiliriz. Pek çok bölgeden aralarında çocukların da olduğu can kayıpları ve yaralanmalar var. Tüm taraflar radikalleşmiş durumda ve bu çok tehlikeli

İran uzmanı Arif Keskin de aynı kaygıyı paylaştı:

Bu cuma, kritik gün… Tahran cuma namazını kim kılacak? Hameney mi? Cuma namazı sonrası rejim yanlısı geniş çaplı gösteriler düzenlenecek mi? Protestoları bastırma süreci hep bu şekilde işler

İran'da 2019'daki akaryakıt zammı protestolarında hayatını kaybeden 300'den fazla kişiyi anmak için 15 Kasım'dan başlayarak üç günlük genel eylem çağrısına İsfahan'daki çelik işçileri grevle, hemen bütün üniversitelerdeki öğrenciler boykotla ve Tahran'daki Büyük Çarşı dahil birçok kentteki esnaf kepenk kapatarak katılmıştı.

Sosyal medyada 16 Kasım'da paylaşılan ve AFP'nin teyit ettiği video kaydında, güvenlik güçlerinin Tahran metrosunda slogan atanlara ateş açtığı ve kitlenin panik halinde kaçıştığı görüldü.

Gösterilerin başladığı eylül ortasından beri Tahran başta olmak üzere birçok kentte örtünme kurallarına uymayan kadınlara polis müdahalesi son bulmuştu. Ancak 16 Kasım akşamı yayımlanan sosyal medya paylaşımlarında, polislerin genç ve yaşlı ayrımı gözetmeden kadınları dövdüğü görülüyor.

Oslo merkezli insan hakları grubu Hengaw, salı günkü gösteride güvenlik güçlerinin öldürdüğü Burhan Kermi'nin ertesi günkü cenazesinde de bir kişinin vurularak hayatını kaybettiğini belirtti.

İran İnsan Hakları (İHR) grubuna göre, Tahran'da Mahsa Emini'nin örtünme kurallarına uymadığı için gözaltına alındığı sırada ölümü sonrasında başlayan gösterilerde ölenlerin sayısı, 43'ü çocuk ve 26'sı kadın olmak üzere 342'ye yükseldi. Hakkında idam kararı verilen tutuklu sayısıysa 5'e çıktı. 

Son ölümlerin dahil edilmediği rapora göre, Sistan-Beluçistan eyaletinde 123, Tahran'da 39, Mazenderan'da 33, Kürdistan'da 32, Gilan ve Batı Azerbaycan'da 23'er, Kirmanşah'ta 14, Elborz'da 15, Huzistan ve Horasan-ı Rezevi'de 5'er, İsfahan ve Zencan'da 4'er, Merkezi ve Loristan'da 3'er kişi hayatını kaybetti.