Hangi Şartlarda Genel Af Çıkarılabilir?

İktidara yakın gazetecinin "duyum" dediği "genel af çıkabilir" iddiası, dile getirilse de pek kolay değil. Ceza hukuku uzmanı Prof. Dr. Adem Sözüer, hangi şartlarda genel af çıkarılabileceğini anlattı

Neredeyse her seçim öncesinde gündeme getirilen konuların başında genel af da yer alır.

Bunun gündeme gelmesindeki en büyük etken ise geçmişte birçok affın çıkarılmış olması.

1921'den bu yana kapsamı değişiklik göstermekle birlikte 7'si genel olmak üzere toplam 52 af kanunu çıkarıldı.

En son genel af, 15 Mayıs 1974'te ilan edildi.

"Daha önce çıktı, niye yeniden çıkmasın" düşüncesi, af beklentisini her daim canlı tutuyor. 

Seçim dönemleri gibi partilerin oy almak için gözünü kararttığı süreçler de bu beklentileri iyice artırıyor.  

Son olarak pandemi ve cezaevlerindeki yoğunluk nedeniyle 15 Nisan 2020'de ceza infaz yasasında değişiklik yapıldı ve ilk etapta 40 bin daha sonra toplamda 110 bin kişi tahliye edildi.

Cezaevlerinde 340 bini aşkın insan var

2020'deki bu düzenlemeye karşın kısa süre içerisinde cezaevlerinde aynı yoğunluk yeniden oluştu.

Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevfikevleri Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre 1 Ocak 2023 itibariyle Türkiye'de 298 bin 975'i hükümlü, 42 bin 522'si tutuklu olmak üzere 341 bin 497 kişi bulunuyor.

279'u kapalı, 89'u açık, 10'u kadın kapalı, 8'i kadın açık, 9'u çocuk kapalı ve 4 çocuk eğitimevinden oluşan 399 ceza infaz kurumu var.

Bu cezaevilerin kapasitesiyse 289 bin 974 kişi.

Yani mevcut kapasite 51 bin 523 kişi aşılmış durumda.

İddialara göre Türkiye cezaevi yoğunluğunda dünyada halen ikinci sırada.

Seçime doğru af beklentileri arttı

Gerek bu yoğunluğu gerekçe gösterenler gerekse yakınlarının adil yargılanmadığını iddia eden mahkum yakınları bir süreden beri af taleplerini yeniden yükseltti.

Onlar dışında bir affın gerekli olduğunu savunan kamuoyunda tanınmış kişiler de bulunuyor.

Bir affın çıkması gerektiğini sıklıkla dillendiren isimlerin başında MAK Araştırma Şirketi Sahibi Mehmet Ali Kulat geliyor. 

Kulat, cumhuriyetin 100. yılı olması sebebiyle 2023'te bir affın toplumsal barışa katkı sağlayacağını ileri sürenlerden. Kulat, daha önce Independent Türkçe'ye yaptığı açıklamada affın tek başına seçim kazandırmamakla birlikte ön ayak olan partiye oy kazandıracağını iddia etmişti.

Küçük'ten genel af çıkabilir iddiası

Seçime sayılı günler kala genel af konusu iktidara yakınlığıyla bilinen Türkiye gazetesi yazarı Cem Küçük'ün bir iddiasıyla yeniden kamuoyunun gündemine geldi.

Küçük, TV100'de katıldığı "Özgür İfade" programında "Erdoğan seçimi bıçak sırtında görüyor. Genel af, SGK-Bağ-Kur birleştirilmesi gibi duyumlar aldım" iddiasında bulundu.

Seçime neredeyse bir aylık süre kaldı. Küçük'ün duyum olarak dile getirdiği iddianın teknik olarak hayata geçme şansı var mı? Cumhurbaşkanı kararnamesi genel af için yeterli olur mu?

"Af için TBMM'de 360 kabul oyu gerekli"

Bu sorulara ceza hukuku uzmanı Prof. Dr. Adem Sözüer, yanıt verdi. Sözüer, genel af gibi bir düzenleme için anayasaya göre meclisin "salt" değil, "nitelikli çoğunluk" ile karar alması gerektiğini belirtti.

Bu da 360 milletvekilinin af lehine oy vermesi demek. Ancak iktidardaki AK Parti ile onu destekleyen MHP ve BBP'nin milletvekili sayısı 334. Yani muhalefetten en az 26 milletvekilinin de af lehine oy vermesi gerekir.

Böyle bir çoğunlukla karar çıkması için iktidarın muhalefetle işbirliği yapması gerektiğini belirten Sözüer, "Türkiye’de partiler bile terörle suçlanırken bunun olması siyaseten mümkün değil" dedi. 

"Tatile giren TBMM'nin de tekrar toplanması gerekir"

Tabii ki anayasadaki koşullara uyularak bir düzenlemenin yapılabileceğini kaydeden Sözüer, TBMM'nin 14 Mayıs'ta yapılacak seçimler nedeniyle 6 Nisan'da tatile girdiğini hatırlatarak, "Meclisin karar alıp tekrar toparlanıp muhalefetle birlikte karar alması mümkün değil. Türkiye böyle bir ortamda değil" diye konuştu.

"Milyonlarca suç mağduru da var. Onların da rızası alınırsa olabilir" 

Türkiye'de depremde bile iktidar ve muhalefetin birleşemediğini, her açıdan ayrışmaya gidildiğine işaret eden Sözüer, şöyle devam etti:

Genel af ancak toplumsal uzlaşma, yeni bir barış, birlik, bütünlük olumlu duyguların üzerine olabilir ki Türkiye'de yüzbinlerce, milyonlarca da bazı suçların mağdurları var. Onların da rızası alınarak bir toplumsal barış projesi şeklinde olursa olabilir. Yoksa sadece sözden ibaret. Hiçbir şekilde şu anda bunun mümkün olduğunu düşünmüyorum." 

"Cumhurbaşkanı kararnamesiyle af mümkün değil, kanun lazım"

Prof. Dr. Adem Sözüer, "Genel af ilan etmeden cumhurbaşkanının kararname yetkisiyle belli suçları affetmesi mümkün mü" sorusuna da "Hayır tüm aflar ancak kanunla olabilir. Anayasadaki nitelikli çoğunluğa uymalı" diyerek tek adresin TBMM olduğuna işaret ederek sözlerini noktaladı.

Independent Türkçe