'Zombi Mantarı' İstanbul'da!

Ele geçirdiği canlıyı adeta bir kuklaya dönüştüren ‘zombi mantarı’ önce bir bilgisayar oyunu olarak hayatımıza girdi, ardından da yoğun ilgi üzerine dizisi ile gündem oldu. İstanbul'da görülen kordiseps türü mantarın faydaları ise saymakla bitmiyor. Tıbbi Mantar Uzmanı Selime Semra Erol, “İstanbul’da yaptığımız arazi çalışmasında bu mantarı bulduğumda çok heyecanlandım. Ekonomik ve tıbbi olarak çok değerli bir mantar, şifa kaynağı olarak da görülüyor” diyerek kordiseps mantarıyla ilgili merak edilenleri anlattı.

 The Last Of Us dizisi ile merak konusu olan zombi mantarı, literatürdeki adıyla kordiseps militaris, dünya genelinde çeşitli efsanelerin konuşulmasına neden oldu. Kordiseps mantarı aslında sadece bir korku filmi öznesi değil tamamen gerçek. Tıbbi Mantar Uzmanı (Mikolog) Selime Semra Erol ve doğal mantar araştırmacısı Naim Güleç, nadir görülen tıbbi mantarlardan olan kordiseps militarisi İstanbul Samandıra Ormanı'nda inceledi.

Kordiseps mantarının Türkiye'de bulunmasının mantar araştırmacıları açısından sevindirici olduğunu aktaran Selime Semra Erol, arazi çalışmasındaki gözlemlerini anlattı.

“BU MANTARI BULDUĞUMDA ÇOK HEYECANLANDIM”

Kordiseps mantar türünün farklı bir böcek, tırtıl ve çam kese böceği pupasına ait parazit mantarlar olduğunu belirten Erol, “Bu mantar ülkemizde ilk defa doğal mantar araştırmacısı Naim Güleç tarafından 2015 yılında bulundu. Naim Güleç ile İstanbul’da yaptığımız arazi çalışmasında bu mantarı bulduğumda çok heyecanlandım. Nadir bulunan, ekonomik ve tıbbi olarak çok değerli olan bu mantar tıbbi mantar yetiştiriciliği için önemli türlerin başında yer alıyor” dedi.

“YERLİ TOHUM ÜRETİMİ İÇİN ÖNCÜ ÇALIŞMALAR OLACAK”

Son beş yıldır özellikle tıbbi mantarlar, üretimleri ve tıbbi etkileriyle ilgili çalışmalar yaptığını belirten Erol, “Arazi çalışmalarımız ile İstanbul’dan topladığımız örnekler üzerinde biyoteknolojik yöntemler ile yapacağım çalışmalar, önümüzdeki dönemlerde yerli tohum üretimi için öncü çalışmalar olacaktır. Kordiseps militaris mantarı Uzak Doğu’da kültürü yapılan ve doğal olarak toplanan ticari değeri yüksek bir mantardır” diye konuştu.

“BÖBREK VE KARACİĞER RAHATSIZLIKLARINI TEDAVİ ETMEK İÇİN KULLANILIYOR”

Kordiseps mantarının özellikle Hindistan'da ve Çin'de gıda olarak tüketildiğini ve şifa kaynağı olarak görüldüğünü söyleyen Erol, dünyaca ünlü dizilere konu olan ve 'zombi'ye dönüştürdüğüne inanılan bu mantarın faydalarına dikkat çekti:

“Dünyada Tibet ve Himalayalar’da yüksek rakımlarda yetişen Kordiseps militaris özellikle Hindistan'da ve Çin'de gıda olarak tüketiliyor. Bu mantarı asıl önemli kılan şey, binlerce yıldır Uzak Doğu geleneksel tıbbında hastalıkları önleyici ve tedavi edici olarak, günlük enerji seviyesini yükseltici, metabolizmayı hızlandırıcı ve iyi durum geliştirici olarak kullanılmasıdır.Geleneksel tedavilerde özellikle böbrek ve karaciğer rahatsızlıklarını tedavi etmek için kullanılan bu mantara ait en önemli biyoaktif bileşik ‘kordisepin’ maddesidir. Ayrıca son yıllarda yapılan çalışmalar kordisepinin mesane tümörü ve metabolizmayı iyileştirici etkisi olduğunu göstermiştir.”

“KIŞ AYLARINDA KORDİSEPS MANTARINI HERKES BULUP TOPLAYABİLİR”

Kordiseps cinsine ait 400’den fazla tıbbi mantar bulunduğunu söyleyen Erol, “Kordiseps militaris mantarı kış aylarında, soğuk hava koşullarında herkesin bulup toplayabileceği bir tıbbi mantardır. Bu mantar kendi ailesi içinde en fazla cinse sahip olan mantardır. Kordiseps cinsinin içerisindeki her bir mantar türü farklı bir böcek, tırtıl, militaj ve çam kese böceği pupası vb. türe özgü özel bir konukçuyu enfekte eder. Bu mantar, tırtıl halindeyken etkilediği çam kese böceğinin pupa evresinden beslenir, yer altına giren böcek öldükten sonra kozaya dönüşen kabuğundan uygun ısı ve şartlar oluştuğunda dışarı çıkar. Mantarın toprak altında kalan kısmına bakıldığında besi yeri olarak kullandığı Çam Kese böceğinin pupası rahatlıkla görülebilir” ifadelerini kullandı.

The Last of Us dizisiyle birlikte “Bir mantar pandemisi hepimizi zombiye dönüştürebilir mi?” sorusu sosyal medyanın da gündemindeydi. Tıbbi Mantar Uzmanı (Mikolog) Selime Semra Erol, “Cordyceps mantarları 25 derecenin üstünde gelişim sağlayamaz.  37 derece vücut ısısına sahip insanda veya diğer memelilerde bu mantarın gelişmesi, vücudu ele geçirmesi ve herhangi bir zararın oluşması söz konusu değil. Gerçek hayatta zombi mantar enfeksiyonu olası değildir” dedi.

Öte yandan, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Özlem Altuntaş, Kordiseps cinsi mantarların insanda hastalık yapan bir grup olmadığını belirti. Son dönemde gündemde olan ölümcül mantarlara dikkat çeken Prof. Dr. Özlem Altuntaş, “Kordiseps mantar cinsi insanda hastalık yapan bir grup değil. Ancak Candida auris ve mukor cinsi mantarlar son zamanlarda daha sık gördüğümüz, ölümcül seyredebilen, uzun sürede temizlenmeyen hastalıklar yapabilir. Bu tür mantarların görüldüğü ortamlardan temizlenmesi çok güçtür ve hastalar arasında yayılma riski çok yüksektir” diye konuştu.

ZOMBİLEŞTİREN MANTAR İLE TANIŞMAYA HAZIR MISINIZ?

Kordiseps mantarı önce doğa belgeseline, video oyununa, dijital platformlarda en çok izlenen ‘The Last of Us’ dizine ve en sonda İstanbul’da görülmesiyle merak konusu oldu. Benzerlikler sadece Kordiseps mantarının içeriklere konu olması değil. Belgeselde anlatılanlar, video oyunu kurgusu, dizi replikleri ve doğada yaşananlar birebir aynı.

Her bölümünde Dünya'daki farklı bir yaşam alanını gösteren “Yeryüzü- Planet Earth” belgeselinin 8. Bölümünde Kordiseps mantarından söz ediliyor. Doğal yaşamın çarpıcı taraflarına dikkat çeken belgesel, karıncaları adeta zombileştiren bir mantar parazitinden bahsediyor.

Bir karıncasınız ve her gün binlerce karıncayla birlikte uyum içinde çalışıyorsunuz. Ama bir gün kendinizi normalde olduğunuzdan tuhaf hissetmeye başlıyorsunuz. Sanki vücudunuzda bir şeyler ters gidiyor. Çünkü Kordiseps mantarı yani ölüm ısırığıyla tanıştınız.

BİYOLOJİDE ‘ÖLÜM ISIRIĞI’ DENİLİYOR

Kaslarınız istemsizce kasılıyor ve dışarıya doğru hareket etmeye başlıyorsunuz. Yakınlardaki ince bir fidana tırmanmaya başlıyorsunuz. Tırmandıkça acı şiddetleniyor ve ölüm ısırığı sizi ele geçiriyor. Zehirlenen beyniniz sizi yönlendirmeye başlıyor ve adeta bir kukla haline geliyorsunuz. Hikayeleştirerek anlattığımız bu olaya biyolojide ‘ölüm ısırığı’ deniliyor.

Kordiseps mantarı belgeselinin bu bölümü, izleyen milyonlarca insandan iki tanesinin dikkatini çekiyor. Bu iki kişi ‘The Last of Us’ adlı oyunu geliştiriyorlar.

Oyunun, tüm dünyayı ele geçiren bulaşıcı bir hastalığın 20 yıl gibi bir sürede medeniyeti yok etmesiyle ilgili bir hikayesi var. Gruplara ayrılan insanlar hayatta kalabilmek için birbirleriyle ve bu hastalıkla mücadele etmek zorunda kalıyorlar. İnsanları zombileştiren bu hastalığa sebep olan şey Kordiseps mantarı olarak karşımıza çıkıyor.

Öte yandan Kordiseps mantarını konu alan ‘The Last of Us’ dizisi Türkiye’de en çok izlenenler arasında yer alıyor. Herkesin gündelik hayatına devam ettiği bir sabah, radyoda Jakarta’da yaşanan kaostan bahsediliyor. Karanlık çöktüğünde kaos şiddetleniyor. Salgına yakalanan insanlar, ana karakterin peşine düşüyorlar. İnsanları zombiye dönüştüren şey bir mantar. Bu mantar, belgeselde ve video oyununda da bahsedilen, Kordiseps mantarı.

“KUKLACI ÖLÜMCÜL MANTAR”

‘The Last of Us’ dizisinin birinci bölümünün açılışında bir televizyon programının setine gidiyoruz. Uzmanlar kendi aralarında bulaşıcı hastalıkları tartışıyorlar:

“Ortaya çıkan yeni bir virüs, haftalar içinde Chicago’ya ulaşabilir. Böylece küresel bir pandemi ortaya çıkacak. Bütün dünya aynı anda hastalanacak.”

Dizinin açılış sahnesinde doktor virüslerle mantarları kıyaslamaya devam ediyor. Doktor, pandemiden korkmuyor çünkü insanlığın tarih boyunca virüslerle savaş halinde olduğunu ve kazananın hep insanlar olduğunu söylüyor. Virüslerden ve bakterilerden korkmamıza gerek yok peki ya mantarlar?

Dizide bu mantar anlatılmaya devam ediyor:

“Bazı mantarlar var ki amaçları öldürmek değil, kontrol etmek. Virüsler bizi hasta edebilse de mantarlar algılarımızı çarpıtabiliyor. Böceklere bulaşan bir mantar var. Örneğin, bir karıncanın içine girerek dolaşım sisteminde dolaşıp karıncanın beynine kadar yol alıyor.  Halüsinojenlerle doldurarak karıncanın algılarını zorla çarpıtıyor. Mantar karıncanın hareketini yönlendirmeye, nereye gidip ne yapacağını söylemeye başlıyor. Adeta bir kuklacı gibi.”

DİZİ GERÇEK OLABİLİR Mİ?

Dizinin esinlendiği video oyununda gerçekleşen bu senaryo, izleyicilere gerçek hayatta mantar salgınının olup olamayacağını da merak ettiriyor. Uzmanlar Kordiseps beyin enfeksiyonunun insanlarda görülmesinin şimdilik pek mümkün görünmediğini ama imkansız da olmadığını söylüyor.

Kordiseps mantarı üzerinde araştırmalar yapan ve ‘The Last of Us’ video oyununun danışmanı Entomoloji ve Biyoloji Profesörü David Hughes, bir makalesinde insanların her zaman mantar hastalıklarına yakalanabileceğini söylüyor:

“Bağışıklığınız zayıfsa, özellikle AIDS'iniz varsa sizi öldürecek olan şey büyük olasılıkla bir mantardır. Aslında, mantarlar sıtmadan daha fazla insanı öldürür. Her yıl 1,3 milyon insan mantar hastalıkları nedeniyle hayatını kaybediyor. Dolayısıyla bu hastalıklara yakalanmamamız için hiçbir sebep yok.”